بحث در رابطه با قاعده ید بود. بحث امروز این است که آیا قاعده ید که به معنای استیلای خارجی است آیا فقط شامل استیلای بر اعیان خارجیه است یا استیلای بر منافع بلکه انتفاع را هم شامل می شود. توضیح اینکه گاهی ملک از من است و استیلا بر اصل مال دارم و طبیعتا تبعا للعین منافع هم از من است، حق انتفاع آن هم از من است اینجا شک و شبهه ندارد. ظاهرا اینجا از حریم بحث خارج است بحث در موردی است که استیلا بر اصل عین خارجی نیست بلکه فقط استیلا بر منافع است مثل اعیان موقوفه که استیلا بر عین نیست زیرا وقف به معنای تحبیس العین و تسبیل المنفعة است. یعنی عینش در استیلای کسی قرار نمی گیرد ولی منافعش را می شود تحت استیلا در آورد یا در عین مستاجره که خانه ای را اجاره کرده است استیلا بر عین ندارد زیرا مال صاحب ملک است بلکه استیلا بر انتفاع دارد که در خانه بنشیند و از منافعش استفاده کند. در عین عاریه نیز همینطور است. آیا قاعده ید چنانکه در مورد اعیان کاربرد دارد و حجیت دارد و دلالت بر ملکیت اعیان می کند و اماره بر ملکیت اعیان دارد آیا دلالت بر ملکیت منافع هم می کند یا نه؟ برخی گفته اند قاعده ید استیلای استقلالی را شامل می شود نه استیلای تبعی. یعنی تعلق ید به شیئ استقلالا دلیل بر ملکیت است ولی اگر تعلق پیدا کرد به شیئی تبعا این ید اماره بر ملکیت نیست و چون منافع مانند عوارض و حالات است که استقلالی ندارند تحت قاعده ید نیست. مثل عوارض زید مثل سواره بودن قیام و قعود که استقلال از زید ندارند منافع نیز نظیر عوارض استقلالی از عین ندارند و دلیل بر حجیت فقط استیلای استقلالی را شامل می شود، لذا در ملک خودش که استیلا بر عین دارد قاعده جاری است ولی در اعیان موقوفه استیلا فقط بر منافع است. لا اشکال فی تعلق الید بالاعیان و دلالتها علی الملکیة لها. انما الکلام فی تعلقها بالمنافع و المحکی عن الفاضل المحقق النراقی اختصاص ید به منافع است و اختار غیر واحد من اکابر المتاخرین که به منافع هم می تواند تعلق بگیرد. ثمره در جایی است که ید بر منافع فقط باشد به گونه ای که منافع به تبع عین یا با قطع نظر از عین تحت ید باشد ولی علم به عدم ملکیت عین داریم. آقای مکارم حفظه الله می فرماید گرچه برخی گفته اند منافع می تواند مستقلا تحت ید باشد ولی ما قبول نداریم زیرا منافع جزء عوارض است و عوارض و حالات همیشه تبعی است و نگاه استقلالی به آنها نمی شود کرد. به تعبیر دیگر منافع بدون اعیان تحقق خارجی ندارند پس چطور می خواهد استیلای مستقل داشته باشد. علی کل حال چه استیلای استقلالی بر منافع ممکن است یا نه آیا استیلای بر منفعت دال بر ملکیت است یا نه؟ حتی در حق اختصاص مثل جایی از مسجد برای نماز مشخص نموده است این هم مورد بحث هست. بزرگان می فرمایند قاعده ید شامل منافع نیز می شود. دلیل روایات و سیره عقلائیه است که دلیل بر حجیت قاعده ید بودند. روایات اعم از منافع است مگر دلیل خاصی داشته باشیم بر عد شمول. عقلاء هم فرقی بین استیلای بر منافع و استیلای بر اعیان نمی گذارند. مثلا در اجاره، مستاجر مالک منافع است با اینکه استیلای بر عین ندارد و یدش دلالت بر مالکیت منافع دارد.

حدیث اخلاقی در ادامه درس :

دانلود صوت درس https://eitaa.com/kharejhozehtorbat