درس خارج فقه آیت الله عصمتی جلسه 29 سه شنبه 27-8-99 در مدرسه علمیه هراتی تربت حیدریه

بحث در قاعده ید بود. گفتیم در اینکه ید اماره ملکیت است شکی نیست و ادله را گفتیم به مناسبت وارد شدیم در این موضوع که شیئ تحت استیلای شخص گاهی سابقه اش معلوم است و گاهی معلوم نیست. مثلا تا زمانی که ما دیده ایم این قالی تحت تصرف زید بوده ولی ماقبل از کی بوده و چطور بوده نمی دانیم اینجا قاعده ید حجت است یقینا. اما گاهی سابقه اش معلوم است. مثلا می دانیم چرا دست زید بوده است مثلا می دانیم او دزدیده یا عاریه گرفته یا امانت شرعی است یا خریده است و از این جهات است که استیلا پیدا کرده است. جایی که می دانیم خریده است و به همین جهت استیلا داشته است اینجا که قاعده ید لازم ندارد مگر جایی که شک داریم فروخته یا نه. اما جایی که امانت دستش بوده یا اجاره یا عاریه دستش بوده یا ید عدوانی بوده و نمی دانیم به ناقل شرعی به او منتقل شد یا نه. جلسه قبل از مرحوم میرزای نائینی مطلبی نقل کردیم که ایشان فرموده قاعده ید جاری نیست زیرا این قاعده در جایی است که شک در ملکیت داشته باشیم و در این موارد اگر یقین سابق به ید مالکانه داشته استصحاب ملکیت جاری می شود یا یقین سابق به عدم ید مالکانه مثل ید عاریه ای یا عدوانی و مانند آنها دارد اینجا استصحاب عدم ملکیت می شود و با وجود استصحاب ما جهلی نداریم. بر ایشان اشکال شده بود که استصحاب اصل است و ید اماره است. ایشان جواب دادند که استصحاب در موضوع جاری می شود و در عرض قاعده ید نیست. محقق اصفهانی ایراد کرده اند که اگر بگویید موضوع قاعده ید جهل به ملکیت است پس باید بگویید قاعده ید اصل عملی است نه اماره. به تعبیر دیگر ایشان می فرماید اماره در وقتی که جهل به واقع داریم حجت است پس ظرف حجیت جهل به واقع است یعنی در صورتی که علم به واقع داریم اماره جاری نیست ولی موضوعش شک به واقع نیست البته اگر علم به واقع دارد اماره جاری نمی شود و این غیر این است که جهل و شک در موضوع اماره اخذ شده باشد. اما اصل عملی موضوعش مکلف شاک است و شک در موضوع اخذ شده است ولی موضوع اماره مکلف است و شک و جهل جزء موضوعش نیست. سوال: اگر استصحاب جاری نشود آیا قاعده ید جاری می شود؟ این ید عدوانی را بگوییم الان ید عدوانی نیست و مالک است؟ جواب: محقق اصفهانی می فرماید ید جاری نمی شود ولی نه به خاطر استصحاب بلکه به خاطر قصور دلیل حجیت ید است. دلیل حجیت شمول برای این مورد ندارد. بنای عقلا دلیل مهم قاعده بود که در این موارد جاری نیست و صغرویا نمی شود ادعای بنای عقلا کرد. البته صورتهای مساله زیاد است که ذوالید مدعی دارد یا نه؟ اتهام به دزدی دارد چون ید سابقش ید عدوانی بوده است یا چنین اتهامی ندارد مثلا سابقا ید امانی یا عاریه ای داشته است.

دانلود صوت درس https://eitaa.com/kharejhozehtorbat